Cechy lidera - czym powinien charakteryzować się dobry lider?

Rola współczesnego lidera, to nie tylko reprezentowanie zespołu oraz przydzielanie zadań i oczekiwanie na ich wykonanie. W obecnych czasach skuteczny lider, to jeden z filarów przedsiębiorstwa. Osoba potrafiąca skłonić grupę do wytężonej pracy i podążania wytyczoną ścieżką, to prawdziwy skarb dla organizacji. Kim jest lider w dzisiejszym świecie biznesu? Jakie przymioty powinien posiadać przywódca, by efektywnie motywować zespół?

Jaki styl zarządzania charakteryzuje skutecznego lidera?

Liderzy wykazują różne style zarządzania, czyli techniki sprawowania władzy. Która technika jest najodpowiedniejsza dla budowania zespołu i właściwego działania pracowników?

Wg psychologa klinicznego J.A.C. Brown wyróżnia się następującej style zarządzania zespołem:

- styl autorytarny, który cechuje brak zaufania lidera do grupy i delegowanie zadań bez konsultacji z jej członkami. Manager autokrata nie uznaje potrzeby motywowania pracowników do efektywnej pracy, nie przyznaje nagród, jego polecenia mają być wykonane bezdyskusyjnie.

- styl demokratyczny, czyli przeciwieństwo stylu autorytarnego. Ten model zarządzania jest najwłaściwszy dla osiągnięcia celów biznesowych, ponieważ pozwala na przydzielanie zadań według kompetencji podwładnych. Znajomość mocnych stron i predyspozycji pracowników wynika z postawy partnerskiej lidera i jego motywacji do poznania grupy, która znajduje się pod jego pieczą. Umiejętność słuchania i zrozumienia potrzeb innych ludzi pełni kluczową rolę w demokratycznym stylu przewodzenia zespołowi.

- styl nieingerujący, który odnosi się do managera dystansującego się od grupy. Taka osoba wydaje polecenia i oczekuje na ich realizację, nie widząc potrzeby konsultowania z członkami zespołu sposobu wykonania zadań.

Czym charakteryzuje się prawdziwy lider?

Osoba stojąca na czele grupy powinna cechować się rozległą wiedzą na temat funkcjonowania przedsiębiorstwa/konkretnego działu w firmie i zakresu jego działania, mieć odpowiednie kwalifikacje, ale samo posiadanie wykształcenia, wiedzy i twardych kompetencji nie otwiera furtki do piastowania stanowiska lidera zespołu. Istotna jest osobowość i inteligencja emocjonalna, która sprawia, że dana osoba jest w stanie skupić wokół siebie grupę i nakłonić ją do wykonywania zadań. Przywódca zespołu to niełatwa rola, bowiem dzisiejsze zmienne realia biznesowe powodują, że manager powinien być jednocześnie decydentem, wizjonerem, mentorem i mediatorem, a przede wszystkim osobą, która jest autentyczna i daje pozytywny przykład wymagając dużo nie tylko od innych, ale przede wszystkim od siebie.

Współczesny skuteczny lider przyczynia się do przetrwania firmy i jej rozwoju. Zmienność i nieprzewidywalność rzeczywistości biznesowej, w tym rosnąca konkurencja i wymagania klientów powodują, że na rynku pracy cenieni są przywódcy, którzy potrafią dostrzegać potencjalne zagrożenia jak i szanse. Dobry manager/kierownik dostrzega więcej niż inni, wyznacza kierunek i potrafi poprowadzić ku niemu zespół, dzięki swojemu autorytetowi rozumianemu jako charyzma i zdolność do wzbudzania zaufania w grupie. Zaufanie budowane jest wskutek utrzymywania pozytywnych relacji oraz poszanowania kompetencji i wkładu członków zespołu w wykonywanie zadań. Komunikacja skutecznego lidera z pracownikami prowadzi do wydobycia z nich przydatnych dla rozkwitu przedsiębiorstwa cech, a także do rozeznania, co dzieje się w grupie, aby w porę zapobiec wystąpieniu konfliktów międzyludzkich.

Dobry lider posiada umiejętność wywierania wpływu na zachowania zespołu, nie wydając nakazów ani zakazów, ale poprzez poświęcanie każdemu z pracowników należnej uwagi i troski. Prawdziwy przywódca czuje, co trzeba zrobić, aby zdobyć przychylność i posłuch podwładnych, bez potrzeby uciekania się do metody „kija i marchewki”. Pozwala pracownikom na samodzielność, dzięki znajomości ich mocnych i słabych stron, talentów i kwalifikacji, a następnie rozlicza z przydzielonych zadań, nie czując oporów przed uznaniem zasług. Skuteczny lider charakteryzuje się spójnością i konsekwencją w działaniu co oznacza, że jego słowa nie przeczą czynom.

Cechy dobrego lidera zespołu

Na przestrzeni lat wielokrotnie próbowano ustalić, jakimi przymiotami powinien cechować się dobry lider zespołu, jednak nieustanne zmiany zachodzące w środowisku biznesowym i konieczność wyjścia im naprzeciw, wymuszają aktualizowanie zbioru cech niezbędnych do określenia reprezentanta grupy mianem skutecznego przywódcy. Z pewnością niezbędna jest charyzma dająca posłuch wśród zespołu, pewność siebie, odwaga, odporność na krytykę i towarzyszące jej opanowanie oraz stabilność emocjonalna. Dobry lider potrafi i lubi rozmawiać z pracownikami, dzięki wysoce rozwiniętym zdolnościom interpersonalnym.

Jakie cechy przydają się w osiągnięciu sukcesu na stanowisku lidera zespołu?

- umiejętne budowanie autorytetu bazującego na szacunku i uznaniu podwładnych

Kierownik, który potrafi zmotywować grupę, by skierowała wysiłki na osiągnięcie wyznaczonego celu, bez wywierania presji czy straszenia konsekwencjami niewykonania poleceń służbowych, to w obecnych czasach wymóg konieczny. Na stanowisku lidera powinna być obsadzona osoba wzbudzająca zaufanie, pod wodzą której zespół czuje się bezpieczny i nie waha się podążać w wytyczonym kierunku.

- integralność (spójność wewnętrzna)

Integralność osobista sprawia, że lider postrzegany jest jako osoba autentyczna, która zachowuje się zgodnie z własnymi przekonaniami. Postępowanie niestanowiące odzwierciedlenia wypowiedzianych słów, powoduje utratę zaufania pracowników.

- uczciwość i sprawiedliwość

Pod skrzydłami skutecznego lidera żaden z podwładnych nie czuje się pominięty. Dobre przywództwo wyklucza również faworyzowanie co oznacza, że każdy członek grupy traktowany jest sprawiedliwie. Bezstronność odnosi się także do przyznawania nagród, premii i wszelkiego rodzaju benefitów.

- zastępowanie rywalizacji współpracą

Dobry manager wie, że tworzenie atmosfery rywalizacji nie służy budowaniu więzi między pracownikami. Współzawodnictwo wśród członków grupy zastąpione jest działaniem zespołowym opartym na szacunku i wspieraniu się w osiągnieciu wspólnego celu.

- troska o rozwijanie umiejętności członków zespołu

Skuteczny lider jest jednocześnie mentorem dla zespołu. Wie, jakie są zalety każdego z członków grupy i które z nich powinny być umacniane dla osiągnięcia wspólnych celów biznesowych. Przewodzenie zespołowi polega na wyzwalaniu kreatywności wśród pracowników i pobudzaniu ich do rozwijania talentów, które przysłużą się dobru grupy. Kierownik powinien umożliwić pracownikom poszerzanie kwalifikacji, rozumiane jako udział w kursach i szkoleniach, bo zdobywanie nowych kompetencji sprawia, że portfolio usług oferowanych przez organizację zwiększa się, a tym samym rośnie jej atrakcyjność wśród klientów.

- wiara w siebie

Posiadanie wiary we własne umiejętności przywódcze i w zdolność do przezwyciężenia trudności w niestabilnym otoczeniu biznesowym, to niezbędne atrybuty lidera. Grupa pracowników potrafi rozpoznać, czy osoba stojąca na jej czele wierzy we własne możliwości, czy obawia się stawić czoło problemom i może tym samym doprowadzić do pogłębienia nawet niewielkich trudności.

- empatia

Cechą dobrego lidera jest zdolność do wczucia się w sytuację drugiej osoby po to, by trafnie ocenić sytuację i umiejętnie balansować między respektowaniem oczekiwań pracownika a realnością ich spełnienia. Troska o zespół nie oznacza zapewniania jej członkom wszystkiego, czego chcą, ale skupienie się na tym, czego potrzebują i jak to odnosi się do możliwości stwarzanych przez organizację.

- partnerstwo

Sprawny lider zdaje sobie sprawę, że pracownika nie należy traktować jako niższego w hierarchii służbowej wykonawcę obowiązków, lecz jako współtwórcę sukcesu przedsiębiorstwa. Zbyt duże dystansowanie się od pracowników nie pozwala na poznanie realiów ich pracy, co może uniemożliwić rozpoznanie pojawiających się problemów, które mogą eskalować wywołując w krótkim czasie „pożar”. Zbliżenie się do podwładnych poprzez nawiązywanie dialogu w miejscu pracy oraz aktywne uczestnictwo w spotkaniach integracyjnych pozwala na zdobywanie zaufania członków grupy oraz czuwanie nad sprawnym i zgodnym z rzeczywistością przepływem informacji.

- wsparcie i docenienie pracowników

Dla właściwego funkcjonowania i zwiększenia poczucia bezpieczeństwa grupy istotne jest odczuwanie wsparcia lidera i świadomość, że zawsze stanie on po stronie swoich podwładnych.

Czy bycie liderem zespołu jest odpowiednie dla każdego?

Niektóre osoby mają naturalne predyspozycje, która pozwalają wywierać wpływ na otoczenie, co znacząco ułatwia im przewodzenie grupą pracowników. Czy można się nauczyć, jak zarządzać zespołem? Wypracowanie i rozwinięcie w sobie cech niezbędnych do pełnienia funkcji przywódczej w zespole jest możliwe do osiągnięcia dla osób, które są zmotywowane i nie obawiają się nieustającej pracy nad sobą. O powodzeniu w działalności kierowniczej w ponad 50% decyduje osobowość i pracowitość, w tym także praca nad ukształtowaniem tejże osobowości, której składową jest inteligencja emocjonalna.

Inteligencja emocjonalna zalicza się do umiejętności społecznych, które obowiązkowo powinien posiadać każdy manager czy kierownik. Wysoki iloraz inteligencji, wiedza wyniesiona ze studiów i nabyta w trakcie zdobywania doświadczenia oraz twarde kompetencje (np. znajomość języków obcych) pomagają w byciu dobrym liderem, natomiast nie powodują, że manager jest wybitny i potrafi tak poprowadzić zespół, by ten przyczynił się do osiągnięcia sukcesu firmy. Niepewność jutra w środowisku biznesu nakłada na osoby zarządzające organizacjami konieczność wyłonienia przywódcy, który posiada łatwość nawiązywania i podtrzymywania kontaktów międzyludzkich oraz nie dystansuje się od pracowników. Ci liderzy zespołów, którzy mają wysoko rozwiniętą inteligencję emocjonalną prawidłowo odczytują zarówno swój stan emocjonalny, jak i rozmówcy, a dodatkowo potrafią radzić sobie w napiętych sytuacjach nie doprowadzając do ich zaognienia.

Inteligencja emocjonalna skupia w sobie 3 grupy kompetencji: psychologiczne, społeczne i prakseologiczne, czyli odnoszące się do wykonywania zadań i radzenia sobie z wyzwaniami.

Kompetencje psychologiczne, opierają się na znajomości swoich uczuć, emocji oraz mocnych i słabych stron, co pozwala realnie określić własne możliwości i ograniczenia. Zalicza się tutaj także umiejętność panowania nad osobistym stanem emocjonalnym i radzenia sobie w stresujących momentach.

Kompetencje społeczne, to świadomość potrzeb, dążeń, stanów emocjonalnych innych osób, co wynika z wrażliwości na odczucia drugiego człowieka i pozwala na łagodzenie konfliktów oraz uniknięcie nieporozumień. Lider posiadający rozwinięte kompetencje społeczne doskonale radzi sobie z pracą w grupie, nie obawia się współdziałania z podwładnymi, a przy tym potrafi zjednywać sobie zwolenników i przekonać ich do realizacji pomysłów/wizji bez uciekania się do nacisków i wywierania presji.

Kompetencje prakseologiczne bazują na zdolności adaptacji do zmieniających się okoliczności, a przy tym wykazywanie inicjatywy, zaangażowania i entuzjazmu, co wynika z wewnętrznej motywacji i zawierzenia własnym możliwościom.

• P. Żukowski, R. Galla, Style kierowania przyjmowane przez menedżerów w zarządzaniu organizacją, „Problemy Profesjologii” 2009, nr 1, s. 29.
• M.W. Kopertyńska, Przywództwo w organizacji czynnikiem sukcesu, „Przegląd Prawa i Administracji” 2015, nr 3695, s. 253.
• Lider z autorytetem, czyli kto?, https://nowemotywacje.pl/lider-z-autorytetem-czyli-kto/, [data dostępu: 31.01.2024].
• M. Dźwigoł-Barosz, Rola inteligencji emocjonalnej lidera biznesu, ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2015, Seria: Organizacja i zarządzanie z. 83
• M. Chojnacka, Profil przywódcy w kontekście kształtowania wybranych aspektów życia w miejscu pracy na podstawie badań przedstawicieli pokoleń baby boomers, X i Y, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu 2018, t. 81, nr 4